Dagblad De limburger 3-10-2019
In Maastricht toont de politie donderdag een deel van een bijzondere kunstschat. Die werd in 1945 geroofd van een Duitse adellijke familie en keert na driekwart eeuw terug.De Heerlense juwelier Steph Vaessen weet in 2005 niet wat hij ziet. Drie Heerlense dames stallen een grote hoeveelheid zilverwerk voor hem uit op een tafel. Ze willen weten wat ze in handen hebben. Het blijkt gestolen goed. Schnaps Amerikaanse soldaten hebben het in 1945 meegenomen uit het Duitse Öhringen en gebruiken het (naar schatting dertig kilo) om er onder meer een nota mee te voldoen in een Heerlens café. Volgens de dames om een fles schnaps af te rekenen. De drie hebben het zilver geërfd van hun moeder. Door onderzoek van Steph Vaessen, privédetective Ben Zuidema en politieagent Frank Assendelft (Tactische Opsporing) is het verhaal achter de diefstal gereconstrueerd. En niet alleen dat: het zilver gaat terug naar de rechtmatige eigenaar. Daar moest wel juridische spitwerk voor worden verricht omdat Nederlandse en Duitse wetgeving niet overeenkomen. De eigenaar van het zilver blijkt Kraft Hans Konrad zu Hohenlohe-Oehringen. Duitse adel. De man, thans vorst in Öhringen (Zuidwest-Duitsland), was als elfjarige getuige van de roof. Hij heeft inmiddels een deel van het zilver terug. Een tweede partij wordt donderdag bij de politie in Maastricht getoond en later via de Duitse ambassade overhandigd. De vorst heeft overigens nog een connectie met onze Oranjes. Zijn voorouder Filips van Hohenlohe vocht als legeraanvoerder in het rebellenleger van prins Willem I van Oranje en trouwde diens dochter Maria. Bij de Duitse ambassade in Den Haag vindt binnenkort een bijzondere overhandiging plaats. Zilveren huisraad die in 1945 door Amerikaanse soldaten werd gestolen, komt bij de rechtmatige eigenaar terug.De waarheid is dat in een oorlog veel gebeurt dat het daglicht niet verdraagt. Niet alleen het te bestrijden Kwaad is verantwoordelijk. Zo zijn de misdaden aan het oostfront veelbeschreven. Maar ook aan geallieerde kant wordt verkracht, geplunderd en geroofd. Het zijn excessen waarbij diefstal van huisraad bijna onbeduidend is. En toch is het een diefstal die tal van mensen decennialang zal bezighouden. Een verhaal dat pas in 2019 zijn conclusie krijgt. Verwoest April 1945 is het als Amerikaanse troepen opstomen door Duitsland. In de deelstaat Baden-Württemberg wordt fel gevochten. Sommige plaatsen worden verwoest, maar op veel plekken is de tegenstand minimaal. Zoals in Öhringen, dat vrijdag de 13de april wordt bevrijd. Een Duitse jongen, elf jaar oud, ziet de Amerikanen komen. Het is de 10th Armored Division. Geëerd om haar rol in het Ardennenoffensief, de inname van Franse steden en het slechten van de Westwall (Siegfriedlinie). Heel even is er vreugde, maar tot verbijstering van inwoners gaan de militairen met ‘souvenirs’ aan de haal. Dat is gebruikelijk. Zo wint een Amerikaanse tankcommandant tijdens een spelletje poker een schilderijtje dat een andere officier had gestolen. De Frans Hals zal decennialang in Texas aan de muur hangen. In Öhringen wordt bij de elfjarige het familiezilver ingeladen om daarna voorgoed te verdwijnen. Het is een onwerkelijke ervaring. De familie woonde in de Poolse stad Wroclaw en was voor het Rode Leger op de vlucht geslagen. Via Hongarije en Oostenrijk werd Öhringen bereikt. Het is de gemeente waar de familienaam van de jongen naar verwijst. Daar zou het veilig moeten zijn. Dat de bevrijders zijn ouders beroven, maakt dan ook diepe indruk. Zilver Het zilver, naar schatting 30 kilo, gaat met de Amerikanen mee richting noorden. Uiteindelijk eindigt de reis in Heerlen. Daar is een rest center waar Amerikaanse soldaten op adem komen. Alles is er op zijn Amerikaans. Zo bevindt zich er, naast bars, hotels, restaurants en een bioscoop, ook een post-office (naast het Glaspaleis). Ellenlange rijen ontstaan daar omdat soldaten het thuisfront iets willen sturen. Mogelijk probeert een Amerikaanse militair het tafelzilver te versturen, maar dat blijft in Limburg. Waar in het begin van de oorlog diefstal nog is toegestaan aan alle troepen, geldt dat tegen het einde alleen voor hoge officieren. Wellicht dat daardoor wordt besloten het spul achter te laten bij een Heerlens gezin dat een café bestiert. Dat schenkt enkele soldaten een fles schnaps en zij rekenen met een lading zilverwerk af. Zolder Het zilver verdwijnt uiteindelijk naar de zolder. Niemand die acht slaat op het wapen dat een sauskom siert. Via overerving komt de huisraad terecht bij een drietal Heerlense kinderen. De elfjarige Duitse jongen volgt rond die tijd zijn vader op als vorst, hertog en hoofd van de tak Hohenlohe zu Oehringen. Kraft Hans Konrad zu Hohenlohe-Oehringen trouwt en neemt zijn intrek in Schloss Oehringen. De oorlog verdwijnt steeds verder op de achtergrond. Decennia later. Drie Heerlense dames komen in 2005 de zaak van juwelier Steph Vaessen binnenlopen. De dames vullen een tafel met zilveren voorwerpen. De juwelier vraagt hoe ze eraan komen. „Ik concludeerde dat ik het niet kon kopen. En met mij geen enkele bonafide handelaar. De dames wilden de waarde weten. Ik heb die hoger ingeschat om omsmelten te voorkomen”, vertelt Vaessen. Hij gaat op zoek naar de eigenaar. Verzamelaar Vaessen is zilverexpert en deskundige bij het programma Tussen Kunst & Kitsch. Hij ontdekt dat het wapen op de sauskom dat van de adellijke familie Konrad zu Hohenlohe-Oehringen is. „Dat is zelfs familie van onze Oranjes.” Hij weet via de secretaresse contact te leggen met de vorst. Die geeft Vaessen toestemming het zilver te kopen. Ook contacteert de juwelier privé-detective Ben Zuidema om onderzoek te laten doen. Die schakelt op zijn beurt de politie in. Met Frank Assendelft, die namens de eenheid Limburg kunst en antiek in zijn pakket heeft, wordt overlegd over te nemen stappen. Immers: twee derde van het zilver ligt nog elders. „Het vorstenhuis wilde het tafelzilver graag terug, maar daarvoor bestaat geen juridische basis. In tegenstelling tot roofkunst, dat geen verjaring kent, is dit diefstal tijdens oorlogstijd. Dat verjaart na twaalf jaar. Het gaat dan ook meer om het morele aspect”, zegt Assendelft. Beloning Met de eerste eigenares wordt overeengekomen dat de vorst het tegen iets meer dan de zilverwaarde terugkoopt. „Dat is lager dan de antieke waarde maar een soort beloning voor het bewaren. We liepen ertegenaan dat andere eigenaren daarover moesten nadenken. Ze hadden een emotionele binding met het zilver, dat hadden ze immers gekregen van hun moeder. Het geld interesseerde hen niet. En feitelijk valt hen niets te verwijten. Ze hebben nooit iets gestolen.” Dwingen tot meewerken kon dus niet, maar was ook niet nodig. Met de meeste andere eigenaren is een overeenkomst gesloten. Daardoor kan binnenkort het tafelzilver in de Duitse ambassade worden overhandigd. Politie Een groot deel gaat dus terug naar de vorst. Met één eigenaar is de politie nog aan het praten. Mogelijk is het tafelzilver - als die meewerkt - nóg niet helemaal bij elkaar. Zelfs bij veilinghuis Christie’s is ooit een sauskom van de familie Zu Hohenlohe-Oehringen opgedoken. „Hoeveel van dit soort spul staat nog bij mensen in de kast?”, vraagt de politieman. Niemand die het weet. Mede omdat de overwinnaar besloot dit deel van de geschiedenis onbelicht te laten. ‘Morele plicht om het zilver terug te bezorgen’ Frank Assendelft werkt bij de Politie Eenheid Limburg voor het team Tactische Opsporing. Diefstal en heling van kunst en antiek vallen binnen zijn takenpakket. Hoewel bleek dat de diefstal van het zilver verjaard is en de eigenaren juridisch niets verkeerd deden, heeft Assendelft zich ingezet om het zilver bij de eigenaar terug te bezorgen. „Ik beschouw dat als een morele plicht. Ik hoop ook dat mensen die het zilver herkennen, of iets vergelijkbaars in huis hebben, contact met me opnemen.” De Heerlenaren die het zilver jarenlang bewaarden, krijgen de zilverprijs vergoed. Die staat momenteel op 428 euro per kilo voor puur zilver.
Vandaag om 06:00 door Stefan Gillissen📷Beeld ter illustratie Afbeelding: Getty Images/iStockphoto